Solunum Yetmezliği Belirtileri, Teşhis Yöntemleri ve Tedavisi

Solunum, insan yaşamının sürdürülmesi açısından en hayati öneme sahip biyolojik süreçtir. Akciğer solunum sistemi içerisinde oldukça önemli bir rol oynar. Akciğerin en temel görevi, kandaki karbondioksit seviyesini dışarı vermek ve kana oksijen taşımaktır. Bu işlem alveol adı verilen hava keseciklerinde gerçekleşir. Böylece vücut dokuları yaşamak için ihtiyaç duyduğu oksijene ulaşır ve zararlı olan karbondioksitten kurtulur. Akciğerin kana oksijen taşıma görevini tam ya da kısmi olarak yerine getirememesi halinde ise solunum yetmezliği ortaya çıkar. Bu, yaşamı tehdit edebilecek ciddi bir durumdur.

Solunum yetmezliğinin en önemli nedenleri pnömoni (zatürre), astım, KOAH, obezite, ALS, kifoskolyoz gibi hastalıklardır. Bunun yanı sıra solunum yetmezliği ya da sorunları, yaşlanmaya bağlı olarak da gelişebilir. Yaşlılarda solunum yetmezliği, genellikle daha az günlük aktivite nedeniyle gelişir ve yaşam kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkileyebilir.

Palyatif bakım uygulamaları ile solunum yetmezliğinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen belirtilerini azaltmak mümkündür. Palyatif bakım, temel olarak disiplinlerarası bir uygulamadır. Kısıtlayıcı hastalığı olan kişiler için özel olarak hazırlanan tıbbi bakım programını içerir. 

Solunum Yetmezliği Nedir?

Solunum yetmezliği, akciğerin kana olması gereken düzeyde oksijen ulaştıramaması ve karbondioksit atımını sağlıklı şekilde yapamaması durumudur. Solunum yetmezliği tipleri genel olarak iki farklı şekilde kategorize edilir:

• Tip I (Hipoksemik) Solunum Yetmezliği: Kan içerisinde oksijen seviyesindeki azalma ile karakterize bir sorundur.
• Tip II (Hiperkapnik) Solunum Yetmezliği: Kan içerisinde karbondioksit hacminin artması ile karakterizedir.

Yani hiperkapnik solunum yetmezliği, kanda bulunan karbondioksit seviyesinin artması demektir. Hiposermik solunum yetmezliği ise kan dolaşımında oksijen seviyesinin azaldığı anlamına gelir.

Her iki durum da bazı solunum yolu hastalıklarının habercisi niteliğindedir. Tip 1 solunum yetmezliği ve tip 2 solunum yetmezliği, benzer ya da aynı hastalıklar nedeniyle gelişebilir. Aynı anda gözlemlenebildikleri gibi belirti açısından da benzer komplikasyonlara neden olabilir. 

Solunum Yetmezliği Nedenleri Nelerdir?

Solunum yetmezliği, iki farklı şekilde gelişebilen bir sağlık sorunudur. Akut ya da kronik şekilde varlığını sürdürebilir. Akut solunum yetmezliği, solunum sisteminde karbondioksit ve oksijen dengesinin aniden bozulması sonucunda meydana gelir. Kronik solunum yetmezliği ise kalıcı ve zaman içerisinde değişerek ilerleyen bir sorundur.

Akut solunum yetmezliği, birçok hastalığın habercisi olabilir. Solunum yetmezliği nedenleri genel olarak iki ana kategori altında değerlendirilir. Bunlardan ilki akciğerden kaynaklı nedenlerdir. KOAH, astım ve zatürre gibi hastalıkların sebep olduğu komplikasyonlardan oluşur. Solunum yetmezliğine neden olan bir diğer durum ise vücutta ya da vücuttaki diğer organlarda gelişen sağlık sorunlarıdır.  

Solunum yetmezliği, kas ya da sinir hastalıkları veya kalp yetersizliği gibi hastalıklar nedeniyle de gelişebilir. Genel olarak solunum yetmezliğinin nedenlerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Akciğer hastalıkları, KOAH, ileri düzeyde astım
• Bazı kas hastalıkları (ALS)
• Zehirlenmeler, beyinde gelişen ödem veya omurilik dokusu hasarları
• Obezite, zatürre, bronşit, amfizem, alerji
• Sinir ya da kas sistemini etkileyen travmalar, omurilik, kaburga veya akciğer hasarları

Bu tür sağlık sorunlarında bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurmanız önemlidir.

Solunum Yetmezliğinin Belirtileri Nelerdir?

Solunum yetmezliği, yaşam kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkileyebilecek bir sorundur. Kandaki oksijen miktarının azalması ve karbondioksit oranının artması ile birlikte solunum yetmezliği yaşayan kişilerde nefes darlığı gelişebilir. Zamana yayılarak süregelen ve uzun süreler boyunca devam eden akut solunum yetmezliğinin kronik hale dönüşmesi olasıdır.

Özellikle kişinin nefes alırken zorluk yaşaması, daha sık ve kısa süreli nefes alma eğilimi göstermesine neden olabilir. Genel hatlarıyla solunum yetmezliği belirtileri şu şekildedir:

• Güçlükle nefes alma ya da nefes darlığı hissi
• Aniden gelişen nöbetler, nefes alırken zorlanma
• Kandaki oksijen miktarının azalması sonucunda meydana gelen yorgunluk, uyuklama ve sersemlik hali
• Parmak ya da dudaklarda aniden gözlemlenen maviye dönük renk tonu değişiklikleri
• Uzun süreler boyunca süregelen şiddetli ve geçmeyen baş ağrıları
• Nefes almada yaşanan zorluk sonrasında oluşan hırıltılı öksürük
• Kaslarda meydana gelen kramp ve kasılmalar

Solunum yetmezliğinin en önemli belirtisi nefes almada yaşanan sorunlardır. Sık nefes alma veya nefes alırken kayıp hissinin oluşması önemli belirtilerdir. Ayrıca dinlenme halindeyken dahi süregelen nefes kaybı eksikliği de yine ciddi belirtiler arasında yer alır. Bu, yaşamı tehdit edebilecek ciddi bir durum olabilir ve yoğun bakım tedavisi gerekebilir. 

Solunum Yetmezliğinin Tanısı Nasıl Konur?

Solunum yetmezliği tanısı, birçok farklı şekilde koyulabilir. Hasta öyküsü, tanı ve tedavi sürecinde en önemli etkenlerden biridir. Hastanın öyküsü dinlenir ve buna ek olarak fizik muayene yapılabilir. Klinik değerlendirme sonrası laboratuvar ve görüntüleme testleri yapılabilir. Ayrıca kandaki oksijen ve karbondioksit miktarını ölçmeye yönelik kan gazı testleri, akciğer röntgeni ya da solunum fonksiyonu testi gibi yöntemlerle de solunum yetmezliği araştırılabilir.

Solunum yetmezliği tanısında fiziksel muayene çoğunlukla uzman doktorun hastanın nefes alma düzenini incelemesi ile yapılır. Fiziki muayenede solunum hızı ve kandaki oksijen seviyesi gibi parametreler değerlendirme sürecinde kullanılır. Kan gazı testleri ise arteriyel kan gazı analizi esasına dayanır. Bu test ile kandaki oksijen ve karbondioksit seviyeleri ölçülür. Radyolojik görüntüleme tekniklerinde büyük oranda akciğerde oluşan enfeksiyonlar ya da sıvı birikmeleri veya pıhtı oluşumu gibi durumlar değerlendirilir.

Oksimetre non invaziv bir yöntem olarak oksijen saturasyonunu ölçer. Solunum fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla spirometri uygulanabilir.

Solunum Yetmezliğinin Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Solunum yetmezliğinde tedavideki hedef bozulan gaz değişimini düzeltmek ve altta yatan hastalığı tedavi etme temeline dayanır .Günümüzde tip I solunum yetmezliği tedavisinde en yaygın olarak kullanılan yöntemlerden biri oksijen tedavisidir. Oksijen tedavisi, burun kanülleri ya da oksijen maskeleri ile yapılır ve temel olarak kandaki oksijen seviyesi düşük hastalarda bu seviyeyi kontrol etmeyi hedefler. Şiddet seviyesi yüksek vakalarda ise mekanik vantilasyon desteğine başvurulabilir. Tip 2 solunum yetmezliğinde oksijen çok dikkatli verilmelidr. Fazla oksijen verilmesi solunumu baskılayabilir

Hastanın kendi başına nefes almakta zorluk çektiği durumlarda mekanik ventilasyonda kullanılan ventilatörler ile solunum fonksiyonu desteklenir. Bunların yanı sıra ilaç tedavisi, beslenme desteği, sıvı desteği gibi uygulamalar ile hastanın yaşam kalitesini artırmaya yönelik tedavi metotları da kullanılabilir

Solunum yetmezliği tedavisinde hastanın yaşam kalitesini artırmaya yönelik uygulamaları içeren multidisipliner teknikler de kullanılır. Palyatif bakım, bu kapsamda kişiselleştirilmiş bir tedavi süreci açısından önemlidir. Yine kişiselleştirilmiş yaşlı bakımı uygulamaları ile hastanın yaşam kalitesini artırmak ve solunum yetmezliğinin neden olduğu komplikasyonları önemli ölçüde azaltmak olanaklıdır.

Cerrahi müdahale ise genellikle akciğerden sorun teşkil eden bölümün alınması ya da pıhtı oluşumu varsa akciğerin bu pıhtıdan temizlenmesi gibi uygulamaları içerir. Solunum yetmezliğinde solunum fizyoterapisi, pulmoner rehabilitasyon programları ek tedavi yöntemi olarak tercih edilebilir. Solunum yetmezliği sorunu için doktorlarımız ile iletişime geçebilir, randevu alabilir, tedavi ve tanı sürecinde Maltepe Üniversitesi Hastanesi’nden destek alabilirsiniz.