Addison

Addison hastalığı ya da adrenal yetmezlik durumu, toplumda çok fazla görülmeyen bir hastalıktır. Vücut tarafından belirli hormonların yeterli miktarda üretilemediği durumlarda ortaya çıkar. Tüm yaş gruplarında ortaya çıkabilen bu hastalık cinsiyete bağlı oluşmaz. Peki adrenal yetmezlik durumu nedir, çeşitleri nelerdir, nasıl tedavi edilir?

Addison Hastalığı Nedir?

Addison hastalığı, böbreklerin hemen üzerinde yer alan adrenal bezlerinin kortizolü yeterli miktarda salgılanamaması durumunda ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Adrenal bezlerinin düzgün çalışmaması nedeniyle meydana gelen Addison hastalığında kortizol ve aldosteron yeterli miktarda üretilemez. Belirtilen hormonların yeterli miktarda üretilememesi kişide halsizlik, düşük tansiyon, güçsüzlük ve kilo kaybı gibi sorunlara neden olabilir. Addison sendromu her yaş grubunda görülebilmekte olup cinsiyete bağlı gelişmez. Bazı durumlarda sağlığı son derece tehdit edebildiği için ciddiye alınması gereken bir sağlık sorunudur. 

Addison Hastalığının Çeşitleri Nelerdir?

Addison sendromunun iki farklı türü bulunur. Bunlar genel olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Birincil Böbrek Üstü Yetmezliği: Virüs ve mantar enfeksiyonları, tüberküloz, böbrek üstü bezi hasarı ve çeşitli bakteriler Birincil Böbrek Üstü Yetmezliğine neden olabilir. Hastalığın %70’i otoimmün sürece bağlı olarak meydana gelebilir.

• İkincil Böbrek Üstü Yetmezliği: Hipofiz hormonu ACTH üretiminde azalmanın meydana gelmesi İkincil Böbrek Üstü Yetmezliğine neden olabilir. ACTH eksikliği durumlarında kortizol üretiminin uyarılmaması gibi bir sonuç ortaya çıkar. İkincil Böbrek Üstü Yetmezliğinde genellikle aldosteron üretiminde herhangi bir sorun meydana gelmez. 

Addison Hastalığının Sebepleri Nelerdir?

Böbrek üstü bezleri temel olarak medulla yani iç kısım ve korteks yani dış katmandan meydana gelir. İç kısımda adrenalin başta olmak üzere çeşitli hormonların üretimi gerçekleştirilir. Bunun yanı sıra dış katmanda kortikosteroidler olarak adlandırılan hormonlar üretilir. Addison hastalığı, çoğunlukla kortekslerin zarar görmesiyle meydana gelir. Addison hastalığında iki farklı tür bulunmakta olup her türün oluşma nedenleri farklılık gösterebilir.

• Birincil Böbrek Üstü Yetmezliği’nin nedenleri genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
• Böbrek üstü bezlerinde meydana gelen enfeksiyonlar
• Tüberküloz
• Böbrek üstü bezlerinde kanama
• Kanserin adrenalin bezlerine yayılması

İkincil Böbrek Üstü Yetmezliğinde ise adrenokortikotropik olarak da bilinen hipofiz hormonu ACTH yeterli miktarda üretilmez. ACTH üretimi eksikliği, İkincil Böbrek Üstü Yetmezliğine neden olabilir. 

Addison Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Addison hastalığının belirtileri yavaş bir şekilde kendisini gösterir. Bazı durumlarda hastalık veya yaralanma meydana gelene kadar Addison sendromunun tespit edilememesi mümkündür. Fakat hastalıkta yaygın olarak görülen çeşitli semptomlar mevcuttur. Addison belirtileri genel hatlarıyla şu şekilde sıralanabilir:

• Karın ağrısı
• Bayılma
• Tuz tüketiminde artış meydana gelmesi
• Depresyon
• Sinirlilik
• Kas veya eklemlerde meydana gelen ağrılar
• Kadınlarda vücut kıllarında dökülme veya cinsel işlev bozuklukları
• Mide bulantısı, ishal veya kusma
• Düşük kan şekeri
• Kilo kaybı ve iştahta azalma görülmesi

Addison belirtilerinin görülmesi durumunda uzman bir doktora görünmeniz tavsiye edilir. Çünkü hastalık, çeşitli durumlarda ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. 

Addison Krizi Nasıl Önlenir?

Addison hastalığının akut alevlenmesini ifade eden Addison krizinde çeşitli belirtiler ortaya çıkabilir. Bu belirtiler, krizin habercisidir. Addison krizi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Mide bulantısı ve kusma
• Şiddetli halsizlik ve yorgunluk
• Aşırı iştahsızlık ve kilo kaybı
• Baş ağrısı
• Deri renginde koyulaşma
• Ateş
• Düşük kan basıncı
• Kas zayıflığı
• Hızlı nefes alıp verme
• Uyuşukluk hissi veya bilinç kaybı

Addison krizi görülmesi halinde hastaya tıbbi müdahalede bulunulması son derece önemlidir. Acil müdahale, hayati risk taşıyan krizin kontrol altına alınmasını sağlar. Krizin görülmesi halinde hastaya damar yolundan çeşitli müdahaleler gerçekleştirilir. Genellikle damar yolu ile hastaya glukokortikoid ilaçlar ve tuzlu serumlar verilir. 

Addison Hastalığının Tanısı Nasıl Konulur?

Addison hastalığında uygun tedavinin gerçekleştirilebilmesi için hastalığın tanısının konulmuş olması gerekir. Addison hastalığı belirtileri görüldüğünde, vakit kaybetmeden doktor kontrolüne gidilmelidir. İlk olarak doktor, hastada görülen semptomları inceler. Bunun yanı sıra fiziksel muayene de teşhis açısından son derece önemlidir. Gerekli olması halinde doktor tarafından çeşitli testler de talep edilebilir. Kan testleri; kandaki potasyum, sodyum, adrenal korteks ve kortizol hormonlarının üretilmesi açısından uyarıcı rolü üstlenmekte olan ACTH seviyelerinin ölçülmesine katkıda bulunur. Kan testinin yanı sıra bazı durumlarda düşük doz ACTH stimülasyon testi istenebilir. Bunun yanı sıra glukagon stimülasyon ve uzun süreli ACTH stimülasyon testleri de istenebilir. Bu üç test, İkincil Böbrek Üstü Yetmezliğinde istenmekte olup gerekli olması halinde farklı testler de talep edilebilir. Böbrek üstü bezlerinin boyutlarının kontrol edilmesi için çeşitli uygulamalar gerçekleştirilir. Karından bilgisayarlı tomografi taraması ve görüntü testinin yanı sıra MRI testi ile hipofiz bezi taraması yapılabilir. Bu tür testler ve fiziksel muayenelerin tamamı, Addison hastalığının teşhis edilmesi için son derece önemlidir.  

Addison Hastalığının Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Addison hastalığının teşhisi tamamlandıktan sonra hastalığın boyutuna ve şiddetine göre uygun tedaviler gerçekleştirilir. Addison sendromu tedavisi için ilaç kullanımı önerilir. Hastanın vücudunda üretilmeyen steroid hormon düzeylerinin düzeltilebilmesi için hastaya yenilenme tedavisi olarak da bilinen hormon replasman verilir. Tedavi kapsamında hormonlar, kortizol seviyelerinin 24 saatlik normal dalgalanmalarını taklit edebilecek şekilde belirli bir program dahilinde verilerek tedavi gerçekleştirilir. İlaç tedavisi, temel olarak vücudun normal hormon seviyesine dönmesine katkıda bulunur. Addison hastalığının kişide strese neden olması durumunda doktor önerisi ile kullanılan ilaçların dozunda artış gerçekleştirilebilir. Kusma ve benzeri çeşitli rahatsızlıkları bulunan kişilerde ilaç kullanımı yerine kortikosteroid enjeksiyon tedavisine ihtiyaç duyulabilir. Hastalığın semptom ve şiddetine göre oluşturulan tedavi programı, hastalığın ilerlememesi adına oldukça önemlidir. Bu nedenle doktor tarafından önerilen tedavinin uygulanması gerekir. Tedavinin aksatılmaması durumunda hastanın günlük yaşantısına dönme ihtimali bulunur. Addison hastalığı ömür boyu kronik bir şekilde görülen bir rahatsızlık olduğu için tedavi süreci uzundur. Bu nedenle hastanın tedavi programını aksatmaması ve olağandışı durumlarda doktoru ile temasa geçmesi önerilir. Özellikle kriz anlarında acil müdahalenin gerçekleştirilmesi gerekir. Bu tür anlarda genellikle hastanın koldan damar yolu açılır ve hastaya bol sıvı verilir. Eksik kortizol hormonunun olması gereken seviyeye ulaşabilmesi için hastaya hidrokortizon enjekte edilebilir. 

Addison Hastaları Nasıl Beslenmelidir?

Addison hastalığı diyeti, addison hastalarının beslenme şekillerine göre oluşturulur ve hastanın çok daha rahat bir yaşantı içinde olmasını hedefler. Addison hastalarının beslenme ipuçları genel olarak şu şekildedir:

• Kafein içeren içecekler ve yoğun şeker bulunan yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
• Kan şekerinin düşük olması durumunda karbonhidrat ve rafine edilmiş şeker içeren gıdalardan uzak durulmalıdır.
• Aşırı terleme gibi durumlarda sıvı tüketimi arttırılmalıdır. Bunun yanı sıra daha fazla tuz tüketilebilir.
• Vücuda B vitaminin alınabilmesi için sardalya, doğal yumurta ve somon gibi gıdaların tüketimine ağırlık verilmelidir.
• Çinko ve magnezyum içeren gıdalar, bağışıklık sistemini güçlendirmek amacıyla tüketilebilir.
• Gerekli hormonların tüketimini destekleyebilmek için doğal yoğurt, avokado ve baklagil ile çerez tüketimi gerçekleştirilebilir.
• Aşırı stres durumunda C vitamini içeren gıdalar tüketilebilir. Bu tür gıdalar, stresin azalmasını sağlayacaktır.

Addison hastalığı ömür boyu görülen bir sağlık sorunu olduğu için hastaların sağlıklı bir şekilde beslenmesi ve stresi minimalize etmesi oldukça önemlidir.